Deze recensie verscheen eerder in online cultuurmagazine 8WEEKLY.
Hans Kostons, eigenaar van een succesvol Zuid-Limburgs bedrijf in zelfsluitende ladesystemen, lijdt aan depressies, psychoses, koopziekte, hypochondrie, vernielzucht en suïcidale neigingen. Hij heeft een vrouw en twee dochters. Deze drie gezinsleden lijden aan Hans.
Emma Curvers (1985) groeide op in Zuid-Limburg, studeerde filosofie en is hoofdredacteur van filmplatform Cineville. In haar debuutroman Iedereen kan schilderen verwerkt ze de moeizame relatie met haar vader die in werkelijkheid inmiddels met haar gebroken heeft.
Diagnoses
In Iedereen kan schilderen probeert de twintigjarige Iris Kostons vrede te vinden met een gezinsleven waarin haar vader álle aandacht opeist. Zelf neigt ze naar depressiviteit en herkent ze veel van haar vader in zichzelf. Moeder Elsbeth treedt de situatie tegemoet met een achteloosheid die veel weg heeft van levensmoeheid. Iris’ zus Mia heeft zich met haar rebelse attitude nog het meest ontworsteld aan de ziekte ‘Hans’, maar lijdt dan weer aan hypochondrie. Tussen al deze besognes door proberen ze zich een weg te vinden in alledaagse gezinssituaties zoals de feestdagen, wat vaak lijkt te slagen maar uiteindelijk meestal jammerlijk mislukt.
De vele ziektes beperkten zich overigens niet tot de gezinssfeer. In het hart van de roman staat een twee pagina’s beslaande stamboom met onder elk familielid de psychische kwalen waar hij of zij aan lijdt – voor zover dat bekend is, want familiebreed wordt geleden aan “verzwijgzaamheid”.
Kan iedereen schilderen?
De hele roman speelt zich thuis in Zuid-Limburg of bij de psycholoog af, met uitzondering van een incidenteel uitje. Deze vernauwing van tijd en ruimte in het verhaal draagt bijzonder bij aan de beklemming die niet alleen Iris, maar ook de lezer ervaart. Beiden gaan aan het malen; betekent erfelijkheid onvermijdelijkheid? Elk verhaal heeft meerdere kanten; is het gezegd dat Hans’ versie minder waard is omdat die onbegrijpelijk is? Hans schildert zonsondergangen met Ravensburgers eenvoudige schildertechniek ‘Schilderen op nummer – iedereen kan schilderen’. Het is duidelijk dat je daarmee geen kunst maakt, maar het valt niet te ontkennen dat Hans schildert; heeft hij het bij het verkeerde eind als hij de wereld op dezelfde systematische manier uiteenrafelt en weer in elkaar zet?
Anderzijds doet de vernauwing afbreuk aan de roman omdat hij het verhaal nogal isoleert – alsof Curvers verder niets te vertellen heeft. Deze tunnelvisie zie je ook terug in het taalgebruik; Curvers herhaalt zich en gebruikt veel dezelfde woorden in plaats van synoniemen – een kwaal waar veel jonge schrijvers aan lijden – waardoor de vertelling soms wat monotoon is.
Therapie
Met Iedereen kan schilderen doet Curvers een dappere poging haar vader van zich af te schrijven. In interviews geeft ze ook aan dat het schrijven op deze manier gewerkt heeft. Dat doet ze niet zonder humor; Hans’ psychoses zorgen voor komische situaties. Maar echt ver gaan de mondhoeken niet omhoog. Curvers lijkt in haar debuut nog te veel bezig met het psychologische aspect van het van zich af schrijven en te weinig met het schrijven van een roman. Hopelijk weet ze de balans daartussen in haar volgende roman beter te vinden.