Recensie: Sandro Veronesi – Zeldzame aarden

Deze recensie verscheen eerder in online cultuurmagazine 8WEEKLY.

Binnen 24 uur slaagt Pietro Paladini erin een enorme zooi van zijn leven te maken. Hij verliest zijn vriendin, rijbewijs en mobiel, en zijn dochter loopt van huis. Zijn compagnon blijkt bovendien met louche zaakjes bezig, is gevlucht en laat Pietro met de puinhoop achter.

Zeldzame aarden is het vervolg op Sandro Veronesi’s vorige beststeller Kalme chaos, maar staat op zichzelf. Negen jaar na dato staat Pietro opnieuw met lege handen. Het meest urgent zijn de gevolgen van wat zijn compagnon allemaal heeft uitgevreten. In eerste instantie lijkt dat op belastingfraude, maar vóór Pietro het weet, is hij onderdeel van een deel van Italië dat maar beter onzichtbaar blijft.

Ernstige luchtigheid

Het boek beslaat slechts een paar dagen, waarin Pietro vluchtend probeert te redden wat er te redden valt. Het verhaal van deze vlucht verloopt chronologisch, maar wordt steeds onderbroken door andere verhalen – niet als metaforen of flashbacks, maar meanderend, zoals een mens door de dag heen associaties en herinneringen heeft, terugdenkt aan overleden geliefden en fantaseert. Herinneringen zoals de geschiedenis van zijn zieke moeder, die al lang geleden overleed. Het wilde verleden van zijn vriendin D., die genoemd is naar de falende anticonceptiepil die destijds leidde tot haar conceptie. Of het schitterende verhaal van de verlegen Marco Tardioli die “een man is geworden door zichzelf onder te schijten in een museum”.

Veronesi verstaat de kunst om een intense gebeurtenis te beschrijven en op de volgende bladzijde over iets totaal anders te beginnen, wat echter zó overtuigend wordt beschreven dat je al na één zin volledig door dat nieuwe wordt opgeslokt. Meer nog: hij laat het vanzelfsprekend lijken dat deze verhalen op elkaar volgen. Veronesi schrijft het allemaal met een ernstige luchtigheid, waardoor de zwaarte van waar hij over schrijft hem niet lijkt te deren. Zo verweeft Veronesi deze uiteenlopende associaties met de vlucht van Pietro tot een prachtige zoektocht.

Lulhannes

Veronesi toont in Zeldzame aarden een heel andere Pietro Paladini dan in de eerste roman. Waar Pietro in Kalme Chaos een treurige held was, is hij hier toch wel een beetje een lul. Of een ‘lulhannes’ zoals zijn collega’s hem achter zijn rug noemen. Zelf zegt Veronesi in een interview: “In mijn ogen vertegenwoordigt Pietro Paladini de doorsnee ‘goede’ Italiaan, en dat is niet positief bedoeld.” Leek hij in Kalme chaos moreel superieur, in Zeldzame aarden is hij amoreel, soms op het apathische af.

Via Pietro’s karakter brengt Veronesi ook mooi aan het licht hoe onbetrouwbaar een verteller eigenlijk is. Het begint meteen op pagina 1: Pietro ziet ’s ochtends vroeg een vrachtwagen zijn lading kreeften verliezen. Daags erna wordt er alarm geslagen voor dit verkeerd begrepen voorval: er zijn gevaarlijk kreeften die de zee uit komen en de stad in trekken. Er worden zelfs hekken geplaatst. Pietro is als enige getuige de enige die weet hoe de vork werkelijk in de steel zit, maar omdat hij het idee heeft dat “hij niets met deze zaak te maken heeft”, laat hij dit na. Rome blijft zo in de waan dat een meute “killer-kreeften” het op de stad voorzien heeft. Zo laat Veronesi via deze onbetrouwbare maar aimabele verteller het schijnbaar onbelangrijke maar onmiskenbare morele verval van de huidige tijd zien – met een prachtige ontknoping.