Deze recensie verscheen eerder in online cultuurmagazine 8WEEKLY.
Quilts, abstracte idealen en Amerika in de negentiende eeuw. Tracy Chevalier, auteur van onder meer bestseller Meisje met de parel, schreef een nieuw boek.
1850. De jonge Engelse quaker Honor Bright vertrekt met haar zusje, dat daar gaat trouwen, naar Ohio, Amerika om een nieuw leven te beginnen. Door tragische omstandigheden staat ze er echter algauw alleen voor en moet ze haar plek in deze nieuwe samenleving zien te vinden. Het leven daar is erg anders dan in Engeland en hoewel Honor zich algauw in een gemeenschap medequakers bevindt, heeft ze moeite om zich thuis te voelen. Met beeldende pen schrijft Tracy Chevalier over de immigranten die de binnenlanden van de Verenigde Staten in de 19e eeuw langzaam maar zeker ontgonnen en bewoonbaar maakten.
Abstracte waarden
Is het in het 19e-eeuwse Engeland een abstract gespreksonderwerp, in Amerika is slavernij politiek en economisch aan de gevoelige orde van de dag. De quakergemeenschap waar Honor deel van uit is gaan maken keurt slavernij af – in de noordelijke staten is slavernij inmiddels zelfs illegaal. Maar als in 1850 de Fugitive Slave Act wordt opgesteld, zijn ook de inwoners van Ohio verplicht tot hulp bij de opsporing van voortvluchtige slaven. Wanneer er op een dag een gevluchte slaaf aankomt bij de boerderij van Honors nieuwe familie, moet ze invulling geven aan de ‘quakerwaarden’ en het conflict daartussen: gehoorzaamheid aan de wet en haar nieuwe familie, of in praktijk brengen van het principe ‘al Gods schepselen zijn gelijk’. Vanaf dan wordt haar abstracte moraal danig op de proef gesteld.
Dit conflict verplaatst zich al snel naar het persoonlijke vlak als er steeds meer slaven om hulp komen vragen. Langzaam maar zeker raakt Honor nauwer betrokken bij de Underground Railroad, een netwerk van mensen en safe houses dat slaven helpt ontsnappen naar vrijheid in Canada.
Amoreel
Aan de bijna drie pagina’s tellende bronvermelding is te zien dat Chevalier zich geen moeite heeft gespaard om deze periode accuraat te beschrijven; van quakermanieren tot quiltpatronen. De laatste vluchtelinge zet een gedegen sfeerschets neer van het Ohio van Honor Bright.
Op het niveau van de karakters laat ze echter wel wat steken vallen. De personages maken nauwelijks ontwikkeling door, Honor en de andere karakters reageren ongeloofwaardig en zonder emotie op een aantal heftige gebeurtenissen, en de klagerige brieven naar Engeland passen niet bij de rol van bescheiden heldin die Chevalier haar protagonist heeft toebedeeld. Het einde is bovendien ondanks het moreel beladen thema amoreel en weinig heroïsch. Maar misschien is het zoals Honor zelf zegt: “Wanneer een abstract principe verstrikt raakt in het dagelijks leven, verliest het zijn helderheid en wordt het aangetast en verzwakt.”
De laatste vluchtelinge blijft bij het specifieke geval van Honor, zonder zich te wagen aan het universele. Het gebrek aan diepgang wordt echter goedgemaakt door de gedegen sfeertekeningen die De laatste vluchtelinge een prettig leesbaar zomerboek maken.